حل تمرین صرف متوسطه
درس اول : پاسخنامه صرف متوسطه
پرسش میانی 1:
پاسخ:
تمام این کلمات اسم هستند؛ زیرا «ضَرْب» و «حُسْن» وضعاً بر زمان خاصی دلالت نمی‌کنند؛ اگرچه به لحاظ وقوع، ناگزیر در یکی از زمان‌های سه‌گانه واقع می‌شوند و همچنین «اَمْسِ» و «غَداً» بر زمان خاصّی که درافعال مورد نظر است (مطلق ماضی و مطلق استقبال و حال) دلالت نمی‌کنند، بلکه «اَمْسِ» بر جزء زمان ماضی که فقط دیروز است و «غَداً» بر جزء زمان آینده که فقط فردا هست، دلالت می‌کند؛ همچنین فعل، علاوه بر زمان باید معنای حدثی (انجام شدن کار یا پدید آمدن حالتی) نیز داشته باشد؛ درحالی‌که «اَمْسِ» و «غَداً» عاری از این معنا هستند.
پرسش میانی 2:
با توجه به تعریف علم صرف، آیا در صرف از «حرف» بحث می‌شود؟
پاسخ:
خیر! زیرا شکل و صورت حرف، همیشه ثابت است؛ درحالی‌که در علم صرف از تغییر کلمات بحث می‌شود و کلمه‌هایی که تغییر پذیر هستند، تنها بین اسماء و افعال یافت می‌شوند.
پرسش و تمرین:
1. معناى لغوى صرف: تغییر دادن و دگرگون کردن.
معناى اصطلاحی صرف: علمى است که درباره چگونگى تغيير کلمه به شکلهاى مختلف بحث مىکند.
2. «انواع تغییرات» کلمه: تغيير گاهى براى به دست آوردن معانى موردنظر و گاهى فقط مربوط به لفظ است.
3. موضوع علم صرف: کلمه از نظر ساختمان و تغييرات مربوط به آن است.
فوائد علم صرف: کلمه شناسى و آشنايى با چگونگى کلمه سازى است.
4. تعريف اسم: کلمهاى است که به تنهايى بر معناى مستقلى دلالت کند و بدون ضميمه به کلمهاى ديگر، داراى معنا باشد؛ در حالى که آن معنا، با يکى از زمانهاى سه‌گانه (گذشته، حال و آينده) مقترن و همراه نباشد.
تعريف فعل: کلمهاى است که بر معناى مستقلى دلالت کند؛ در حالى که آن معنا، با يکى از زمانهاى سه‌گانه (گذشته، حال و آينده) مقترن و همراه باشد.
تعریف حرف: کلمهاى است که بر معناى مستقلى دلالت نکند، بلکه به وسيله آن ميان کلمات ارتباط ايجاد مىگردد و شکل و صورت حرف، همیشه ثابت است.
فرق اسم با فعل: در اسم، معنا مقترن با زمان های سه گانه نیست؛ ولی در فعل، معنا مقترن با زمان های سه گانه است.
فرق اسم و فعل با حرف: اسم و فعل بر معناى مستقلى دلالت می کنند؛ در حالی که حرف بر معناى مستقلى دلالت نمی کند.
5. کلمات ذيل واژگان قرآنی هستند؛ اسم، فعل و حرف را در آنها مشخص کنيد:
مطالعه و پژوهش:
▪ با مراجعه به منبع ذیل دربارهٔ تاریخچه علم صرف، تحقیقی در حدود پنج صفحه انجام دهید.
▪ منبع مطالعه و پژوهش:
صرف کاربردی(عبد الرسول کشمیری)، ج1، ص38.
پاسخ:
دانش تصریف درآغاز با نحو، آمیخته بود و بخشی از آن به شمار می‌رفت و نحویانی چون سیبویه در آثار را در کتاب خود آورده است. نخستین کتاب مفصّل و مستقلّی که در تصریف نوشته شده، از ابوعثمان مازنی «التصریف» نام دارد و به تصریف مازنی مشهور است و ابن‌جنّی شرح مفصّلی به نام «المنصف» بر آن دارد.
ابن‌جنّی همچنین کتابهای «التصریف الملوکی» و «سرّ الصّناعة» را تألیف کرده است. در کتاب التصریف الملوکی، پس از تعریف علم صرف، مباحثی چون حروف زائد، ابدال، حذف، بناء و ادغام آمده است.
شیوه این کتاب با دیگر کتابهای علم صرف متفاوت است. وی در کتاب المنصف، پس از معرفی صرف به‌عنوان ترازوی زبان عربی، ارتباط میان تصریف و اشتقاق و نحو و لغت را نشان داده و سپس به بیان مباحث صرفی در اسم و فعل پرداخته است. او برای نخستین بار بحث اشتقاق اکبر را مطرح کرد. ابوالحسن رمّانی (متوفای384ق) کتاب «الالف و اللّام مازنی» را شرح کرد. تألیف کتاب در زمینه صرف ادامه یافت و گروهی نیز به شرح و تفسیر و حاشیه‌نویسی بر آنها پرداختند و به این ترتیب، از اواخر سده چهارم، کتاب‌هایی دراین خصوص نوشته شد که الگوی بیشتر آنها آثار «ابن‌جنّی» بود.
البتّه با توجه به کتاب «اسرار العربیّة» ابن‌الأنباری (متوفای 626 ق) می‌توان ادّعا کرد که تا اواسط قرن ششم، حرکت مهمّی درباره جدا سازی علم صرف و نحو از یکدیگر صورت نگرفته است. پس از گذشت نیمه اول قرن ششم، سکاکی (متوفای 646 ق) در «مفتاح العلوم»، صرف و نحو را مباین هم شمرده، برای هر یک کتابی جداگانه به تحریر در می‌آورد و ابن‌حاجب (متوفای646 ق) که دو کتاب «شافیه و کافیه» را می‌نگارد، از علم تراکیب تحت عنوان نحو به بحث نمی‌نشیند، بلکه اصطلاح «علم الاعراب» را به کار می‌برد و در مقدمه شافیه می‌نویسد: «فقد التمس منی من لا تسعنی مخالفه أن ألحق بمقدمتی فی الاعراب مقدمة فی التصریف»؛ اما بعد از آنکه سکاکی صرف و نحو را کاملاً جدا کرد، باز هم نحویانی مانند ابن‌مالک (متوفای672 ق)، همه مطالب را با عنوان نحو نوشته، گفتند: «مقاصد النحو بها محویة»؛ به هر حال از قرن نهم به بعد، علم ترکیب به‌طور کامل از علم مفردات جدا شد و هر یک به‌طور مستقل مورد بحث قرار گرفت.
نخستین واضع علم صرف، شخصی به نام «معاذبن مسلم هرّاء» از شیعیان و ارادتمندان اهل بیت(عهم) و شاگرد امام صادق(ع) و از دوستان «کمیت‌بن زید اسدی» شاعر اهل بیت(عهم)بوده است و مرحوم «بحرالعلوم» در «رجال» خویش در ترجمه آل ابی‌سارة (خاندان معاذبن مسلم هراء) بعد از توثیق آنان گفته: «و هم أهل بیتِ الفضل و الأدب مِن أجلّ بیوت الشیعة بالکوفة.»
«ابن‌جنّی» و «مازنی» هر دو از شیوخ شیعه هستند.
در صرف و نحو دو مکتب عمده وجود دارد؛
یکی مکتب «بصره» و دیگری مکتب «کوفه» و از همان ابتدا بین بزرگان این دو مکتب اختلاف زیادی وجود داشته است.
از جمله آثار صرفی در قرن‌های گذشته، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. نُزهة الطرف فی علم الصَّرف، تألیف احمدبن محمد میدانی (متوفای 518): عمدتاً در شرح اصطلاحات صرفی و بررسی مشکلات صرفی و اثبات مبانی پیروان مکتب بصره است.
2. الشافیة فی التصریف، اثر ابوعمرو عثمان‌بن عمر معروف به ابن‌حاجب (متوفای 646): این اثر با وجود شهرتش، بازتاب دیدگاه‌های «ابن‌جنّی» در «سرّالصناعة» است که بسیار خوب فصل‌بندی و تنظیم شده است. از میان شرح‌های متعدد آن، شرح رضی‌الدین اِسترآبادی (متوفای 686) و شرح فخرالدین جاربَردی (متوفای 742 یا 746) بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
3. الممتع الکبیر فی التصریف، تألیف ابن‌عصفور اندلسی (متوفای 670).
4. ایجاز التعریف بعلم التصریف، تألیف ابن‌مالک (متوفای 672).
در کتاب صرف کاربردی مطلق کلمه از نظر کیفیت حروف (خصوصیّات مادّه آن)، به شکل زیر تقسیم شده در کتاب صرف کاربردی مطلق کلمه از نظر کیفیت حروف (خصوصیّات مادّه آن)، به شکل زیر تقسیم شده
برچسبها: حل تمرین صرف متوسطه , حل تمرین صرف , دانلود تمرین های صرف حوزه , حل تمرین صرف متوسطه حمید محمدی
بیشتر بخوانید: